BODY A { TEXT-DECORATION: none } A:hover { TEXT-DECORATION: none }
KAMU
KURUM VE KURULUSLARININ ÜRETTIKLERI Mustafa
DÖNMEZ |
Kamu kurum ve kuruluslarinin ürettikleri mal ve hizmetlerde ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmasinin usul ve esaslarini belirleyen 4736 sayili Kamu Kurum ve Kuruluslarinin Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun, 19 Ocak 2002 tarih ve 24645 sayili Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge girmistir. Kanun, belediyeler açisindan oldukça önemli düzenlemeler getirmektedir. Bu yazida bu hususlar ele alip, incelenecektir. I. TOPLU TASIM HIZMETLERI YÖNÜNDEN A. ESKI DURUM Belediyeler; a) 1005 sayili Istiklal Madalyasi Verilmis Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Seref Ayligi Baglanmasi Hakkinda Kanunun 2. maddesi uyarinca, bu Kanun kapsamindaki vatandaslara ücretsiz, b) 572 sayili Kanun Hükmünde Kararname ile 1580 sayili Kanunun 15. maddesine eklenen 81 numarali "Özürlüler için, ulasim ile sosyal ve kültürel amaçli hizmetlerden ücret almamak veya indirimli tarife uygulamak..." hükmü geregince ücretsiz veya indirimli, c) 572 sayili KHK ile 3030 sayili Kanunun 6/A maddesine eklenen (s) "Ulasim araçlarinin özürlülerin kullanimina ve ulasabilirligine uygun olmasini saglamak ve özürlüler için, ulasim ile sosyal ve kültürel amaçli hizmetlerden ücret almamak veya indirimli tarife uygulamak..." hükmü geregince ücretsiz veya indirimli, ulasim hizmeti vermekteydiler. Emekli Sandiginca Aylik Baglananlara Verilecek Tanitim Kartlari Yönetmeligi'nin 5. maddesi geregince; bu Yönetmeligin 5 inci maddesinde sayilanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamina girenler belediye toplu tasim araçlarindan ücretsiz yararlanabilmekteydiler. B. YENI DURUM 4736 sayili Kamu Kurum ve Kuruluslarinin Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazi Kanunlarda Degisiklik Yapilmasi Hakkinda Kanun'un 1. maddesi: "Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler...belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmeler... kamu kurum ve kuruluslarinca üretilen mal ve hizmet bedellerinde isletmecilik geregi yapilmasi gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kisi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulamaz. Belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmeler, toplu tasim hizmetlerinde malül, yasli, ögrenci ve basin kimlik karti sahiplerine indirim uygulamaya yetkilidirler. 24.2.1968 tarihli ve 1005 sayili Istiklal Madalyasi Verilmis Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Seref Ayligi Baglanmasi Hakkinda Kanun, 3.11.1980 tarihli ve 2330 sayili Nakdi Tazminat ve Aylik Baglanmasi Hakkinda Kanun ve 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayili Terörle Mücadele Kanununun ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmasi ile ilgili hükümleri saklidir. Bakanlar Kurulu birinci fikra hükmünden muaf tutulacak kisi veya kurumlari tespit etmeye yetkilidir. Bu Kanunun yayimi tarihinden önce üçüncü fikrada belirtilen Kanunlar disinda; kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, genelge ve benzeri düzenleyici islemler ile diger idari islemlerle tesis edilmis bulunan ücretsiz veya indirimli tarife uygulamalarina 31.12.2001 tarihinden itibaren son verilir." hükmünü tasimaktadir. Bu Kanunla özetle; kamu kurum ve kuruluslarinca üretilen mal ve hizmet bedellerinde isletmecilik geregi yapilmasi gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kisi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamayacagi, belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmelerin, toplu tasim hizmetlerinde malul, yasli, ögrenci ve basin kimlik karti sahiplerine indirim uygulamaya yetkili oldugu, bu kapsamdan muaf tutulacak kisi veya kurumlari tespit etmeye Bakanlar Kurulunun yetkili oldugu, ancak 1005, 2330 ve 3713 sayili Kanunlarin ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmasi ile ilgili hükümlerinin sakli oldugu, bu Kanunun (4736 sayili Kanun) yayimi tarihinden önce 1005, 2330 ve 3713 sayili Kanunlar disinda çesitli kanun, KHK, tüzük, yönetmelik, genelge vb. düzenleyici islemlerle tesis edilmis bulunan ücretsiz veya indirimli tarife uygulamalarina 31.12.2001 tarihinden itibaren son verilecegi öngörülmektedir. Bu çerçevede; a) 24.2.1968 tarihli ve 1005 sayili Istiklal Madalyasi Verilmis Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Seref Ayligi Baglanmasi Hakkinda Kanun, b) 3.11.1980 tarihli ve 2330 sayili Nakdi Tazminat ve Aylik Baglanmasi Hakkinda Kanun, c) 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayili Terörle Mücadele Kanunu, kapsaminda bulunanlara ücretsiz tasima uygulanmasina devam edilecektir. Ancak, 4736 sayili Yasanin 1. maddesinin 4. fikrasindaki yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulu toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlananlarin kapsamini genisletmis ve bu kapsamda önce 08.02.2002 tarih ve 24665 sayili Resmi Gazetede yayimlanan 28.01.2002 tarih ve 2002/3654 sayili Kararname'nin 1. maddesi ile; "Gaziler, sehit ve gazi dul ve yetimleri, özürlüler, ögrenciler ile 2022 sayili Kanun kapsamindaki 65 yasini doldurmus kisilerin", 4736 sayili Yasa'nin 1. maddesinin 1. fikrasi hükmünden muaf oldugu hükmü getirilmistir. Böylece Bakanlar Kurulu Karari ile; - Gaziler, - Sehit ve gazi dul ve yetimleri, - Özürlüler, - Ögrenciler - 2022 sayili Kanun kapsamindaki 65 yasini doldurmus kisilerin, 19.01.2002 tarihinden geçerli olmak üzere toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlanmalari imkani saglanmistir. Burada 65 yasini dolduran kisilerle kimlerin kastedildigi hususunun açikliga kavusturulmasinda yarar görülmektedir. Zira, kimi belediyelerin 65 yas kapsamini genis yorumlayarak 65 yasini doldurmus herkesi Yasa kapsami içinde mütalaa ettikleri görülmektedir. Oysa, 65 yas deyimi ile kastedilen, 2022 sayili Yasa kapsamindaki kimselerdir. Bunlarin ise kimler oldugu, 2022 sayili Yasanin 1. maddesinde gösterilmistir. Buna göre; "65 yasini doldurmus, kendisine kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan, sosyal güvenlik kuruluslarinin herhangi birisinden her ne nam altinda olursa olsun bir gelir veya aylik hakkindan yararlanmayan, nafaka baglanmamis veya baglanmasi mümkün olmayan, mahkeme karariyla veya dogrudan dogruya kanunla baglanmis herhangi bir devamli gelire sahip bulunmayan ve muhtaçligini Il veya Ilçe Idare Heyetlerinden alacaklari belgelerle kanitlayan Türk Vatandaslari"dir. Su halde, 4736 sayili Kanunun 1. maddesinin 2. fikrasinda geçen 65 yasini doldurmus kisiler deyiminden muhtaç, güçsüz ve kimsesiz Türk Vatandaslarin anlasilmasi gerektigi açiktir. 21.02.2002 tarih ve 24678 sayili Resmi Gazetede yayimlanan 11.02.2002 tarihli ve 2002/3700 sayili Kararname eki Kararin 1 inci maddesi ile 2002/3654 sayili Karara eklenen 3. madde ile; "Ögretmenler, emniyet mensuplari, postaci ve dagiticilar ile basin kimlik karti sahiplerinin" toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlanmalari imkani saglanmistir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Karari ile (2002/3700 sayili) öncekilere ilaveten; - Ögretmenler, - Emniyet mensuplari, - Postaci ve dagiticilar, - Basin kimlik karti sahiplerinin toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlanmalari imkani saglanmistir. Daha sonra 05.04.2002 tarihli ve 2002/3835 sayili Kararname ile, 6245 sayili Harcirah Kanununun 48 inci maddesi hükmü uyarinca verilmekte olan seyahat kartlari sahiplerinin, 19.01.2002 tarihinden geçerli olmak 4736 sayili Yasanin 1. maddesinin 1. fikrasi hükmünden muaf tutulmasi kararlastirilmistir. Böylece 2002/3835 sayili Bakanlar Kurulu Karari ile kapsam biraz daha genisletilmis ve memuriyet mahalli dahilinde seyyar olarak görev yapan; - Tahsildar, - Yoklama memuru, - Mutemet, - Veznedar, - Satin alma memuru, - Teblig memuru, - Posta veya evrak dagiticisi, - Takip memuru, - Mübasir gibi memur ve hizmetlilerin toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlanmalari olanagi saglanmistir. 4736 sayili Yasa hükümlerini sakli tuttugu yasalardan; 2330 sayili Nakdi Tazminat ve Aylik Baglanmasi Hakkinda Kanunun 7. maddesi; bu Kanunda yazili hallerde ölenlerin veya çalisamayacak derecede sakat kalanlarin çocuklarinin, ücretsiz olarak egitimi ve tedavilerinin ücretsiz olarak saglanmasina iliskin düzenlemeler getirmektedir. Söz konusu Kanunda ücretsiz seyahat hakkinda bir hüküm yer almamakla beraber bu Kanuna atif yapan 3713 sayili Terörle Mücadele Kanunu'nun getirdigi düzenlemeler 2330 sayili Nakdi Tazminat ve Aylik Baglanmasi Hakkinda Kanuna tabi hak sahiplerinin de belediye araçlarindan ücretsiz seyahat edecegini hüküm altina almistir. 1005 sayili Istiklal Madalyasi Verilmis Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Seref Ayligi Baglanmasi Hakkinda Kanunun 2. maddesi; "... Milli Mücadeleye istiraklerinden dolayi kendilerine Istiklal Madalyasi verilmis olan Türk Vatandaslariyla 1950 yilinda Türk Tugayinin Kore'ye ayak bastigi Ekim ayinda baslamak ve 1953 yili Pan-Munion Ateskes Anlasmasina kadar Kore'de fiilen savasa katilmis olan Türk Vatandaslariyla 1974 yilinda Temmuz 1. ve Agustos 2. Baris Harekatina kadar Kibris'ta fiilen görev alarak katilmis olan Türk Vatandaslariyla harp malülü ve Vazife malulleri ve kendilerine refakat eden esleriyle sehitlerin esleri, Devlet Demiryollari ve Denizcilik Bankasinin iç hatlari vasitalarinda birinci mevkide ve belediye vasitalarinda ücretsiz seyahat ederler.... Bu Kanunun 1. maddesine göre kendilerine aylik baglanan dul es de bu haklardan yararlanir." 3713 sayili Terörle Mücadele Kanunu'nun 21 inci maddesinin (d) fikrasi; "...Malül olanlar, ölenlerin dul kalan isleri, T.C. Emekli Sandigi disindaki sosyal güvenlik kuruluslarina tabi olarak çalismayan ve bu kuruluslardan aylik almayan kiz çocuklari, çalisarak hayatini kazanamayacak derecede malul ve muhtaç olan erkek çocuklari, resit olmayan çocuklari ile anne ve babalari, yurtiçinde Devlet Demiryollarinda, Denizyollari Sehir Hatlarinda ve belediye toplu tasim araçlari ile belediye tarafindan kurulan sirketler veya özel firmalar araciligiyla yaptirilan toplu tasim isinde kullanilan araçlarda ücretsiz seyahat ederler", Ayni Kanun'un (h) fikrasi "...Terörle mücadele görevi ifa ederken yaralanarak veya sakatlanarak haklarinda 3.11.1980 tarihli ve 2330 sayili Nakdi Tazminat ve Aylik Baglanmasi Hakkinda Kanun hükümleri uygulanmis olan erbas ve erler, ... ölen erbas ve erlerin dul kalan esleri ve T.C. Emekli Sandigi disindaki sosyal güvenlik kuruluslarina tabi olarak çalismayan ve bu kuruluslardan aylik almayan kiz çocuklari, çalisarak hayatini kazanamayacak derecede malül ve muhtaç olan erkek çocuklari, resit olmayan çocuklari ile anne ve babalari ise, yukaridaki (d) bendindeki haklardan aynen yararlanirlar", hükmünü tasimaktadir. 4736 sayili Yasa'nin 1. maddesine göre; 24.2.1968 tarihli ve 1005 sayili Istiklal Madalyasi Verilmis Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Seref Ayligi Baglanmasi Hakkinda Kanun, 3.11.1980 tarihli ve 2330 sayili Nakdi Tazminat ve Aylik Baglanmasi Hakkinda Kanun ve 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayili Terörle Mücadele Kanunu disindaki bütün mevzuatin, bu Kanuna (4736 s. K.) aykiri hükümleri yürürlükten kaldirilmistir. Bu madde hükmü çerçevesinde; 1005, 3713 ve 2330 sayili Kanunlarin kapsaminda bulunan hak sahipleri belediye toplu tasim araçlarindan ücretsiz olarak yararlanacaklardir. Belediyeler, sadece bu Kanunlarin kapsamindaki kisileri ücretsiz tasimak zorundadirlar. Bunlar için belediyelerin herhangi bir sekilde kisitlama getirmesi olanakli degildir. Ayrica, Terörle Mücadele Kanunu kapsamina girenlerin kendileri ile bunlardan ölenlerin dul ve yetimleri, yukarida sayilan araçlara ek olarak, belediye tarafindan kurulan sirketler ve özel firmalar araciligi ile yaptirilan toplu tasim isinde kullanilan araçlarda da ücretsiz seyahat edeceklerdir. 4736 sayili Yasanin 1. maddesinin ikinci fikrasina göre, belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmeler, toplu tasim hizmetlerinde malul, ögrenci ve basin kimlik karti sahiplerine indirim uygulamaya yetkili kilinmis, ancak zorunlu tutulmamistir. 4736 sayili Yasanin 1. maddesinin dördüncü fikrasinin Bakanlar Kuruluna verdigi yetkiye dayanilarak çikarilan 2002/3654, 2002/3700 ve 2002/3835 sayili Kararnameler ise, Yasanin 1. maddesinin kapsami disina çikarilan kisilerin, ayni Yasanin 1. maddesinin son cümlesinde yer alan "Isletmecilik geregi yapilmasi gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kisi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz" hükmünden muaf tutulmasini, baska bir deyisle bu kisilere 4736 sayili Yasanin 1. maddesinin 2. fikrasina tabi olarak indirim uygulanabilmesini ifade etmektedir. Bu çerçevede, Bakanlar Kurulunun; 08.02.2002 tarih ve 24665 sayili Resmi Gazetede yayimlanan 2002/3654 sayili, 21.02.2002 tarih ve 24678 sayili Resmi Gazete'de yayimlanan 2002/3700 sayili, 05.04.2002 tarih ve 24717 sayili Resmi Gazetede yayimlanan 2002/3835 sayili Kararnameler kapsamindaki kisi ve görevlilerden 1005, 2330 ve 3713 sayili Kanunlar kapsaminda olanlar ücretsiz tasinacak, digerleri içinse belediye meclisleri indirimli tarife uygulayabileceklerdir. Sonuç olarak; a) 1005, 2330 ve 3713 sayili Yasalarin kapsaminda olanlarin ücretsiz olarak tasinmasinin zorunlu oldugu, b) 2002/3654 sayili Kararda belirtilen malul, yasli, ögrenci ve basin kimlik karti sahipleri için belediye meclislerince karar alinmak suretiyle; - Indirimli tarife uygulanabilecegi ya da, - Indirimli tarife uygulama yetkisi belediye meclislerinin takdirinde oldugundan, indirime gidilmeden ücretli tasinabilecegi, c) 2002/3700 ve 2002/3835 sayili Kararlarda belirtilen diger kisi ve görevliler için belediye meclislerince karar alinmak suretiyle ücretsiz veya indirimli tarife uygulanabilecegi, düsünülmektedir. Basin Kimlik Karti sahiplerinden ne anlasilmalidir ? Toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlanma imkanindan tüm basin kimlik karti sahiplerinin yararlanip yararlanamayacagi hususunda bir tereddüt söz konusudur. Yani bu indirimden sadece "Sari Basin Karti" sahipleri mi yoksa tüm Basin Kimlik Karti sahipleri mi yararlanabileceklerdir. Konu ile ilgili 11.02.2002 tarihli ve 2002/3700 sayili Bakanlar Kurulu Kararina bakildiginda, böyle bir ayirima gidilmedigi açikça görülmektedir. Bu bakimdan, indirimden tüm basin kimlik karti sahiplerinin yararlanabilecegi degerlendirilmektedir. Toplu Is Sözlesmelerine toplu tasim araçlarindan ücretsiz yararlanmaya imkan taniyan bir hüküm konulabilir mi ? Belediye ile yetkili sendikalar arasinda 31.12.2001 tarihinden sonra yapilacak Toplu Is Sözlesmelerine; belediyede çalisan isçiler ile onlarin es ve çocuklarina belediyeye ait toplu tasim araçlarindan ücretsiz yararlanma olanagi verilmesine dair hüküm konulmasi mümkün degildir. Çünkü, 4736 sayili Kanunun 1. maddesinin 1 inci fikrasi, "Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler ..... belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmeler .... bunlara bagli isyerleri ve diger kamu kurum ve kuruluslarinca üretilen mal ve hizmet bedellerinde isletmecilik geregi yapilmasi gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kisi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz." hükmünü tasimaktadir. Bu nedenle, 4736 sayili Kanunun 1. maddesinin 3. fikrasinda belirtilen kanunlarla (1005, 2330 ve 3713 sayili Kanunlar) getirilen ücretsiz veya indirimli tarife uygulamalari ve Bakanlar Kurulunca tespit edilecek olanlar disinda kimseye indirimli tarife uygulanamayacagindan, Toplu Is Sözlesmeleri geregince belediye isçileri ile bunlarin es ve çocuklarinin belediyeye ait toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlandirilmasi imkani bulunmamaktadir. II. SU, KANALIZASYON VE DOGALGAZ HIZMETLERI YÖNÜNDEN Yukarida da belirtildigi üzere, 4736 sayili Yasanin 1. maddesi hükmü ile, belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmeler tarafindan üretilen mal ve hizmet bedellerinden, bu Yasanin yayimi tarihinden önce kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, genelge ve benzeri düzenleyici islemler ile diger idari islemlerle tesis edilmis bulunan ücretsiz veya indirimli tarife uygulamalarina 31.12.2001 tarihinden itibaren son verilmistir. 4736 sayili Yasa ile getirilen bu düzenlemeden sonra, servis hizmeti disinda belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmelerin, 31.12.2001 tarihinden itibaren ürettikleri mal ve hizmetlerden gerek kendi personelini, gerekse diger kamu kurum ve kurulus personelini ücretsiz veya indirimli tarifeden yararlandirma hak ve yetkisi kalmamistir. Su halde, Bakanlar Kurulunca muaf tutulacaklar hariç, belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmelerin, toplu tasim hizmetleri disinda ürettikleri mal ve hizmetlerden herhangi bir kurum personelini ücretsiz veya indirimli tarifeden yararlandirmalari mümkün degildir. Bu nedenle, hiçbir kisi ya da kurulusa Bakanlar Kurulunca aksine bir düzenleme yapilmadikça belediyelerce üretilen su veya dogal gazdan ücretsiz veya indirimli yararlandirilma olanagi kalmamistir. Bu durumda gerek belediyelerde çalisan isçilere Toplu Is Sözlesmeleri geregi, gerekse 2634 sayili Yasa ile Turizm Bakanligi belgeli yatirim ve isletmelere indirimli veya ücretsiz su veya dogal gaz ücreti belirlenmesi olanaginin kalmadigi görülmektedir. Öte yandan, 4736 sayili Yasanin 2. maddesiyle 3194 sayili Imar Yasasi'na bir madde eklenmistir. Eklenen bu Geçici Madde 10'a göre, "Kullanma izni verilmeyen ve alinmayan yapilara belediyelerce su, kanalizasyon, dogalgaz gibi altyapi hizmetlerinin birinin veya birkaçinin götürüldügünün belgelenmesi halinde ilgili yönetmelikler dogrultusunda fenni gereklerin yerine getirilmis olmasi ve bu Kanunun yayimi tarihinden itibaren alti ay içerisinde basvurulmasi üzerine kullanma izni alincaya kadar geçici olarak elektrik, su ve/veya telefon baglanabilir. Bu madde kapsaminda elektrik, su ve/veya telefon baglanmasi herhangi bir kazanilmis hak teskil etmez." hükmü eklenmistir. Buna göre; belediyeler 19.07.2002 tarihine kadar kullanma izni bulunmayan yapilara geçici olarak su baglayabileceklerdir. Yasanin bu hükmü ile, 3194 sayili Imar kanununun 31. maddesinde yer alan "Kullanma izni verilmeyen ve alinmayan yapilarda izin alinincaya kadar elektrik, su ve kanalizasyon hizmetlerinden ve tesislerinden faydalandirilmazlar" hükmünün 6 ay süreyle uygulanmamasi keyfiyeti ortaya çikmistir. Ayrica bu hüküm, kullanma ruhsati olmayan yapi sahiplerine 6 ay içerisinde basvurmak kosuluyla kullanma izni alinincaya kadar geçici olarak elektrik, su ve/veya telefon hizmetlerinden yararlanma hakki vermekle kalmamakta, ayni süre içerisinde bu durumda olan yapilarin yikimini da belli bir süre durdurmaktadir. Çünkü, anilan maddede yapi kullanma izni alinincaya kadar belirtilen hizmetlerden yararlandirilabilecegi hükmüne yer verilmistir. Ancak, su hususu da belirtelim ki, söz konusu hizmetlerden yararlandirilabilme yetkisi idarenin takdirinde olup, bir zorunluluk da bulunmamaktadir. III. EMLAK VERGISI YÖNÜNDEN 4736 sayili Yasanin 4. maddesinin (A) fikrasi ile 1319 sayili Emlak Vergi Yasasinin 8. maddesinin 1. fikrasi; "Bina vergisinin orani meskenlerde binde bir, diger binalarda ise binde ikidir. Bu oranlar 3030 sayili Kanunun uygulandigi büyük sehir belediye sinirlari ve mücavir alanlar içinde %100 artirimli uygulanir. Bakanlar kurulu vergi oranlarini yarisina kadar indirmeye veya üç katina kadar artirmaya yetkilidir." hükmünü getirmistir. Yine ayni Yasanin (B) fikrasi ile 1319 sayili Yasanin 18. maddesi; "Arazi Vergisinin orani %01, arsalarda ise %03'tür. Bu oranlar 3030 sayili kanunun uygulandigi büyük sehir belediye sinirlari ve mücavir alanlar içinde %100 artirimli uygulanir. Bakanlar Kurulu, vergi oranlarini yarisina kadar indirmeye veya üç katina kadar artirmaya yetkilidir." seklinde degistirilmistir. Yine ayni Yasanin (B) fikrasi ile 1319 sayili Yasanin 18. maddesi; "Arazi Vergisinin orani %01, arsalarda ise %03'tür. Bu oranlar 3030 sayili kanunun uygulandigi büyük sehir belediye sinirlari ve mücavir alanlar içinde %100 artirimli uygulanir. Bakanlar Kurulu, vergi oranlarini yarisina kadar indirmeye veya üç katina kadar artirmaya yetkilidir." seklinde degistirilmistir. Görüldügü üzere, Emlak Vergisi Yasasi'nin 8 ve 18. maddelerinde 4736 sayili Yasayla yapilan degisiklik ile; bina, arazi ve arsalara iliskin vergi oranlarinin, 1.1.2002 tarihinden geçerli olmak üzere, 3030 sayili Yasanin uygulandigi büyük sehir belediye sinirlari ve mücavir alanlar içinde %100 artirimli uygulanacagi hükme baglanmistir. Bu degisiklikle, belediyelere genel bütçe vergi gelirlerinden verilen paylarinin düsürülmesi ile ortaya çikan gelir kaybinin telafi edilmesi amaçlanmistir. Bu hükümlere göre, 3030 sayili Yasanin uygulandigi büyük sehir belediye sinirlari ve mücavir alanlar içinde bulunan bina, arsa ve arazilerin 2002 yili ve sonraki dönemlere ait Emlak Vergisi; konutlarda binde 2, diger binalarda binde 4, arazilerde binde 2, arsalarda ise binde 6 orani dikkate alinarak hesaplanacaktir. (C) fikrasi ile 1319 sayili Emlak Vergisi Yasasi'nin mükerrer 38 inci maddesi basligi ile birlikte degistirilerek, 3030 sayili Kanunun uygulandigi büyük sehir belediye sinirlari ve mücavir alanlar içinde tahsil edilen Emlak Vergisinin yarisi büyük sehir belediye payi olarak ayrildiktan sonra kalan yarisindan %15 il özel idareleri payi düsülecek, kalan üzerinden tekrar % 20 oraninda büyük sehir belediyesine pay verilecektir. Yani büyük sehir ilçe belediyeleri toplanan vergiden önce %50 büyük sehir belediye payi ayiracak, sonra kalan % 50 üzerinden % 15 oraninda (toplamin % 7,5 orani) özel idare payi, kalan % 35 üzerinden (toplamin % 42,5 orani) tekrar % 20 oraninda (toplamin %8,5 orani) büyük sehir belediye payi ayirip, izleyen ayin 7. günü aksamina kadar beyan ile ödeyecektir. Belediyeler tahsil ettikleri Emlak Vergisinden il özel idarelerine ve büyük sehir belediyelerine ayirdiklari paylari süresi içinde ödememeleri durumunda, 6183 sayili Yasa hükümlerine göre, il özel idarelerine ve büyük sehir belediyelerine gecikme zammi ödeyeceklerdir. Ayrica, söz konusu paylarin il özel idarelerine ve büyük sehir belediyelerine tam ve zamaninda yatirilmasindan belediye baskanlari sorumlu tutulmaktadir. Bu nedenle, bu yükümlülüge uymayanlar adina ilgili özel idareler ve büyük sehir belediyeleri tarafindan ödenmeyen paylarin %10'u kadar ceza kesilecek ve bu ceza ilgilerden 6183 sayili Yasa uyarinca müsterek ve müteselsil sorumluluk esasina göre tahsil edilecektir. Sonuç olarak; ilçe belediyeleri mükelleflerden topladiklari emlak vergilerinin her 100 lirasindan 50 + 7,5 + 8,5 = 66 lirasini pay olarak ödeyecek, kalan 34 lira ile yetinecektir. Bu da vergiye getirilen artisin tamamina yakininin, tahsilat için tüm yükü çeken ilçe belediyelerinden alinmasi demektir. Ayrica, tahsil edilen vergilerden büyük sehir paylarinin zamaninda ve tam olarak ödenmesini saglamakla bizzat belediye baskanlarinin sorumlu tutulmasi, baskanlari güç durumda birakabilecektir. Ayrica, Yasada bir de istisna söz konusudur. Adapazari Büyüksehir Belediyesi ve mücavir alaninda artirimli vergi ve pay verilmesi, 2002-2005 yillarinda (D) fikrasi ile Yasaya Geçici 19. madde eklenmesi nedeniyle uygulanmayacaktir. 3030 sayili Yasanin 18/b maddesine göre, il merkezinde yapilan Genel Bütçe Vergi Gelirleri tahsilatindan ayrilan oran ise bu sürede bu belediye için %5 olarak uygulanacaktir. 3030 sayili Yasa kapsami disindaki belediyeler emlak vergisini %15'i oraninda il özel idare payi ödeyecektir. 4736 sayili Yasanin A, B, D fikralari 1.1.2002 tarihinde, (C) fikrasi ise 1.3.2002 tarihinde yürürlüge girecektir. IV. BELEDIYE GELIR TEMINI YÖNÜNDEN 4736 sayili Yasanin 6. maddesi ile 3030 sayili Yasanin 18. maddesinin son fikrasindaki; "(b) fikrasindaki %3'lük pay Bakanlar Kurulunca %6 oranina kadar artirilabilir" hükmü, "Bakanlar Kurulu (b) fikrasindaki %3 pay oranini %6 oranina kadar artirmaya veya kanuni haddine kadar indirmeye yetkilidir. Bu payin %40'i bu miktardan düsülerek ilgili belediye hesabina, kalan %60'i ise Iller bankasi nezdindeki büyük sehir belediyeleri hesabina yatirilir ve büyük sehir belediyelerine nüfuslarina göre dagitilir." seklinde degistirilmistir. Bu Yasa degisikligi ile; 3030 sayili Yasanin 18. maddesinin son fikrasi hükmündeki Bakanlar Kurulu (b) fikrasindaki %3 pay oranini %6 oranina kadar artirmaya veya kanuni haddine kadar indirmeye yetkili kilinmistir. Oysa, eski hüküm bu miktarin sadece artirilabilecegi yönündeydi. Nitekim, söz konusu %3'lük pay, fikranin verdigi yetkiye dayanarak 25.4.1985 gün ve 85/9382 sayili Bakanlar Kurulu Karariyla %5'e çikarilmistir. Ayrica bu degisiklikle; büyük sehir belediyesinin bulundugu il merkezinde yapilan Genel Bütçe Vergi Gelirleri tahsilat toplami üzerinden gelir saymanlarinca hesaplanip, ertesi ayin sonuna kadar ilgili büyük sehir belediyesine yatirilacak olan payin %40'inin ilgili belediye hesabina, kalan %60'inin ise Iller Bankasi nezdindeki büyük sehir belediyeleri hesabina yatirilmasi ve bu miktarin büyük sehir belediyelerine nüfuslarina göre dagitilmasi öngörülmüstür. Böylece Bakanlar Kurulu söz konusu orani indirme yetkisi almis, Ankara, Istanbul, Bursa gibi sirket merkezlerinin bulundugu ve vergilerinin toplandigi yer büyük sehir belediyesine verilen paranin %60'i kesilip, nüfusa göre sirketlerin merkezi veya yatirimlarinin olmayabilecegi, tüm büyük sehir belediyelerine dagitilmasi hükme baglanmistir. Diger bir deyisle, bu belediyelerden digerlerine gelir aktarimi yapilmasi kararlastirilmistir. Konuya bu açidan bakildiginda, yapilan, sadece pastanin yeniden paylastirilmasindan ibarettir. Yasanin 7. maddesiyle 3074 sayili Yasada yapilan degisiklikle, dogalgaz satislari Akaryakit Tüketim Vergisine tabi tutulmustur. DEGERLENDIRME 4736 sayili Yasa, kamu kurum ve kuruluslarinca üretilen mal ve hizmet bedellerinde isletmecilik geregi yapilmasi gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kisi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamayacagi, belediyeler ile bunlarin kurduklari birlik, müessese ve isletmelerin, toplu tasim hizmetlerinde malul, yasli, ögrenci ve basin kimlik karti sahiplerine indirim uygulamaya yetkili oldugu, bu kapsamdan muaf tutulacak kisi veya kurumlari tespit etmeye Bakanlar Kurulunun yetkili oldugunu, ancak 1005, 2330 ve 3713 sayili Kanunlarin ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmasi ile ilgili hükümlerinin sakli oldugu, bu Kanunun yayimi tarihinden önce 1005, 2330 ve 3713 sayili Kanunlar disinda çesitli kanun, KHK, tüzük, yönetmelik, genelge ve benzeri düzenleyici islemlerle tesis edilmis bulunan ücretsiz veya indirimli tarife uygulamalarina 31.12.2001 tarihinden itibaren son verilmesini hükme baglamistir. Bu kapsamda, anilan Yasanin 1. maddesinin 4. fikrasindaki yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulu 28.01.2002 tarih ve 2002/3654 sayili Kararname ve 11.01.2002 tarihli ve 2002/3700 sayili Kararnameleri ile; gaziler, sehit ve gazi, dul ve yetimleri, özürlüler, ögrenciler ile 2022 sayili Yasa kapsamindaki 65 yasini doldurmus kisiler, ögretmenler, emniyet mensuplari, postaci ve dagiticilar ile basin kimlik karti sahiplerinin toplu tasim araçlarindan ücretsiz veya indirimli olarak yararlanmalarina olanak taninmistir. Böylece, 4736 sayili Yasanin kapsami genisletilerek, önceki uygulamadan daha kapsamli bir hale getirilmistir. Ancak, 15.7.1969 tarihli ve 13249 sayili Resmi Gazetede yayimlanan Belediye Zabita Personeli Yönetmeligine göre, belediye hizmetlerinin aksamamasi için 24 saat esasina göre (Zab.Yönet. md.4) görev yapan belediyenin kolluk gücü konumundaki belediye zabitalari ile Itfaiye Teskillerinin Kurulus, Görev, Egitim ve Denetim Esaslarina Dair Yönetmelige göre 24 saat esasina göre (Itf. Yön. md.5) yangin söndürme ve kurtarma hizmeti yapan itfaiye personeli anilan Yasa kapsamindan muaf tutulmamislardir. Esasen halen yürürlükte olan mezkur Yönetmeligin "Belediye vasitalarinda ücretsiz yolculuk" basligini tasiyan 51. maddesi "Üniformali belediye zabita memurlari, belediyenin kurdugu veya belediyeye bagli isletmelerin sehir içi yolcu tasima vasitalarinda ücretsiz yolculuk yaparlar. Zabita memurlari, vasitada rastladiklari belediye nizam, yasak ve emirlerine aykiri davranis ve fiillere el koyarak bunlari men veya failleri hakkinda gerekli islemlere girisirler. " hükmünü tasimaktadir. Söz konusu madde hükmünden de açikça anlasilacagi üzere, Yönetmelik; zabita memurlarinin, belediyenin kurdugu veya belediyeye bagli isletmelerin sehir içi yolcu tasima vasitalarinda ücretsiz yolculuk yapacaklarini ve bu kapsamda vasitada rastladiklari belediye tüzük, yasak ve emirlerine aykiri davranis ve eylemlere el koyarak bunlari men veya failleri hakkinda gerekli islemleri yapmalarini hüküm altina almistir. Dolayisiyla mevcut uygulama karsisinda, zabita memurlarinin kazanilmis haklari ellerinden alindigi gibi, mevzuat geregi vasitalarda yapmalari gereken görevlerini de kendi ceplerinden para harcama yapmak suretiyle yerine getirmek zorunda kalacaklardir. Keza, itfaiye personeli için de ayni durum söz konusudur. Bu nedenle, toplu tasim araçlarindan ücretsiz yararlananlar arasina belediye zabita ve itfaiye memurlarinin da eklenmesinin yararli olacagi kanisindayiz. |